Czernickie kobiety biorą sprawy w swoje ręce

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na terenie Górnego Śląska bardzo popularne stały się różnego typu organizacje polityczne, patriotyczne i oświatowe. Liczne związki i towarzystwa zaczęły się formować także w powiecie rybnickim i wsiach do niego przynależnych. Mimo, iż każdy z nich różnił się, choćby pod kątem organizacyjnym, to cel był spójny – walka o powrót do macierzy, język, historię, tradycję.

W samej Czernicy funkcjonował Związek Powstańczy, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Koło Związku Obrony Kresów Zachodnich, Koło Śpiewaków „Ogniwo”, czy Towarzystwo Czytelni Ludowych. Jeden z kierowników szkoły – Wacław Orlof – bardzo dbał o rozwój czytelnictwa. Wyszedł z inicjatywną zbiórki pieniędzy, za które zakupiono pięćdziesiąt książek.

Coraz bardziej popularne stało się Towarzystwo Młodych Polek oraz Matek Polek. Koła kobiece spotykały się na cotygodniowych zbiórkach i wygłaszały referaty na różne tematy. Ich działalność skupiała się przede wszystkim na popularyzowaniu nauki. Panie organizowały kursy i szkolenia z zakresu gospodarstwa domowego, przetwórstwa, ogrodnictwa i wielu innych. Skierowane one były dla młodych dziewczyn oraz bezrobotnych. Dzięki kursom łatwiej było znaleźć pracę i pomagać rodzicom lub mężowi w utrzymaniu domu. Członkinie Towarzystwa zajmowały się także pomocą dla biedniejszych rodzin. Organizowały zbiórki, wycieczki dla dzieci, spotkania gwiazdkowe lub ze Świętym Mikołajem.

Podczas zebrania Powiatowego Zarządu Towarzystwa Młodych Polek, które odbyło się 20 listopada 1933 roku w starostwie rybnickim, powołano do życia koło w Czernicy. W Archiwum Państwowym w Katowicach, Oddziale w Raciborzu, jest przechowywana dokumentacja  dotycząca Towarzystwa Młodych Polek działających w Czernicy. Są to kwestionariusze członkiń, które zawierają najważniejsze informacje: dane personalne, źródło dochodów, orientacja polityczna na podstawie czytanej prasy, ilość oraz wiek dzieci. Przewodniczącą Koła w Czernicy była żona górnika – Franciszka Sobala. Jest to wyjątkowy przypadek w powiecie, ponieważ zazwyczaj Kołami kierowały nauczycielki, a żony robotników, czy górników wchodziły w skład organizacji. W Czernicy było odwrotnie – członkiniami były aż trzy nauczycielki. Z zachowanych czterdziestu ośmiu kwestionariuszy możemy bez problemu określić skład czernickiego Koła pod względem statusu społecznego i majątkowego. Jego częścią były trzy nauczycielki, szesnaście żon górników, cztery pobierały zasiłek dla najbiedniejszej ludności, dla dwóch gospodarstwo rolne było jedynym dochodem, cztery czerpały zyski z wynajmu pokoju lokatorowi, zaś trzy miały rentę. Pod kątem statusu cywilnego: czterdzieści członkiń zamężnych, pięć panien oraz trzy wdowy.

Najbardziej oddaną pracy kulturalno-oświatowej w Czernicy była Klara Wyderczanka, nauczycielka z Dąbrówki Wielkiej. Uczyła historii i zachowała się w pamięci mieszkańców jako miła i sympatyczna „Dama z portretu”. Swoją energią i talentem do opowiadania o dziejach bardzo szybko zyskała sympatię wśród uczniów. Klara Wyderczanka zajmowała się także teatrem, tworząc amatorską grupę, która swoje spektakle wystawiła w okolicznych wsiach. Warto wspomnieć o jeszcze jednej członkini Towarzystwa Młodych Polek z Czernicy. O swojej babci – Franciszce Kowalskiej – opowiedziała mi pewnego dnia Pani Małgorzata Mika. Myśl o babci przywołuje w Pani Małgosi uśmiech na twarzy i radość w oczach. Dumnie opowiada mi o tym, że babcia była przykładem kobiety zapobiegliwej, twórczej, radzącej sobie z problemami, zaradnej. Dzisiaj nosiłaby miano prawdziwego społecznika. Miała być bardzo oszczędna. Podejmowała się różnorodnych prac, na przykład rozlewała mleko w szkole, ale nie pobierała za to opłaty. Była także kucharką i gospodynią u proboszcza. Tę pracę wykonywała również za darmo. Ponadto, zorganizowała przyjazd czterech dziewczynek z sierocińca – prawdopodobnie sierot wojennych, które spędziły w Czernicy okres letnich wakacji. Pani Małgosia odziedziczyła po babci chęć bezinteresownej pomocy innym. Angażuje się bowiem w życie Ośrodka Kultury ZAMECZEK, czynnie bierze udział w spotkaniach KGW, występuje w amatorskich spektaklach teatralnych. Na spotkania i wydarzenia zabiera wnuka. Zapewne chce mu przekazać wartości, jakie może za sobą nieść działalność społeczna. Takich kobiet było w historii Czernicy wiele. Najlepsze w tym wszystkich jest to, że pamięć o nich jest wieczna i że znalazły swoje kontynuatorki. Pomagać innym bezinteresownie – to bezcenne.  

Tabela z nazwiskami członkiń Koła z Czernicy, sporządzona na podstawie kwestionariuszy przechowywanych w Archiwum Państwowym w Katowicach, Oddziale w Raciborzu. Z uwagi na stan zachowanego materiału źródłowego – niektóre nazwiska mogą być przepisane z błędem.

Patrycja Tomiczek